Silentum

Geschreven door: Wendy Kersemaekers, PhD

januari 2020: Ingekort weergegeven vanuit de wetenschapsnieuwsbrief van de VMBN door Danielle ter Haar

Er is veel werk-gerelateerde stress onder zorgprofessionals. Medisch personeel ervaart hoge werkdruk en staat onder druk om productienormen te halen. Ook is de   administratieve last en emotionele belasting hoog. Het risico op burn-out en uitval is dan ook groot. Het is van belang dat medisch leiders een omgeving creëren die zorgzaam en gezond is voor zowel patiënten als personeel. Wat kan mindfulness betekenen voor medisch leiders en wat zijn kenmerken van mindful leiderschap?
 

Het Radboudumc Centrum voor Mindfulness ontwikkelde de training ‘Mindful leidinggeven voor medisch specialisten’ en onderzocht hoe deze training het leiderschap van medisch specialisten beïnvloedde. Alle deelnemers, behalve één, rapporteerden een breed scala aan effecten op leiderschapsvaardigheden en kwaliteiten. 

Houding en gedrag naar zichzelf

Allereerst gaven deelnemers aan dat ze zich na de training meer bewust waren van hun houding ten opzichte van zichzelf als leiders. Ze benoemden dat ze anders omgingen met gedachten en emoties, bijvoorbeeld door deze op te merken zonder er meteen iets mee te hoeven doen, zich minder snel te laten afleiden en beter voor zichzelf op te komen.

Houding en gedrag naar anderen toe

Veel geïnterviewden noemden dat ze effectiever en bewuster communiceerden door de training, door beter en met meer aandacht te luisteren, anderen minder te onderbreken, en meer open vragen te stellen. Ook stelden ze zich vaker kwetsbaar op en deelden ze wat ze lastig vonden, zoals hoge werkdruk.

Concluderend

De data laten zien dat mindful leiderschap bestaat uit persoonlijke en intra-persoonlijke componenten die zowel in houding als observeerbaar gedrag tot uitdrukking komen.

We hopen dat de inzichten uit dit onderzoek inspireren tot het verder inzetten en onderzoeken van mindful leiderschaps-trainingen in de medische setting.

The relationship between mindfulness and objective measures of body awareness: a meta-analysis. Treves, Tello, Davidson, & Goldberg, 2019

Uit de Wetenschapsnieuwsbrief VMBN – December 2019

Hangt het ontwikkelen van mindfulness samen met het beter en meer accuraat waarnemen van ervaringen en signalen vanuit het lichaam? Dit is een heel interessante vraag, die uiteindelijk kan bijdragen aan een beter begrip van de werkingsmechanismen achter de positieve effecten van mindfulness (training). 

In de meta-analyse werden alleen studies opgenomen waarin een objectieve meting voor lichaamsbewustzijn werd gebruikt. Daarmee wordt bedoeld dat er een meting plaatsvond van objectiveerbare lichamelijke activiteiten zoals bijvoorbeeld hartslag, huidaanraking, zweet en zelfs daling of stijging in de bloedsuikerspiegel.

Wanneer de auteurs alle data van alle bestaande studies samen voegen vinden ze hier inderdaad bewijs voor: mindfulness hangt significant samen met objectieve metingen van lichaamsbewustzijn. 

Mogelijk is voor sommige deelnemers verbeterde interoceptie of lichaamsbewustzijn van essentieel belang om de vruchten te plukken van mindfulnesstraining, terwijl dat voor andere deelnemers juist de verandering in relatie tot het lichaam en lichaamssensaties is. Dit is een fascinerend onderzoeksveld. In de komende jaren zal er ongetwijfeld veel meer onderzoek plaatsvinden op dit gebied. Wordt vervolgd dus. 

Het hele artikel lezen kan hier

Dr. Johan Karremans, onderzoeker Behavioural Science Institute, Radboud Universiteit, tevens lid van VMBN wetenschapscommissie. 

 
Mindfulness en relatiegeluk – het is te vroeg voor grote claims

Draagt mindfulness bij aan het verbeteren van romantische relaties? Zijn mensen na een mindfulness training gelukkiger in hun relaties? Google eens mindfulness + love; mindfulness verbetert communicatie tussen partners, draagt bij aan meer compassie en empathie, leidt tot minder conflict en meer tevredenheid, betere seks en heeft nog een hele reeks andere relatievoordelen. 

Heel in het kort: mindfulness(training) zou moeten bijdragen aan het eerder herkennen van impulsen en emoties die de relatie eventueel schaden, wat het beter mogelijk maakt deze effectief te reguleren en erover te communiceren (‘if you can name it, you can tame it’). Bovendien, wanneer men minder meegezogen wordt in eigen emoties en pijn, is er meer ruimte voor het perspectief van de ander.

Meer mindfulness hangt onder meer samen met meer tolerantie voor imperfecties van een partner. En bovendien, de partners van mensen die meer mindful zijn, laten ook meer relatietevredenheid zien. De afgelopen jaren zijn er tientallen studies verschenen die allemaal min of meer hetzelfde laten zien: mindfulness draagt positief bij aan het welbevinden van een romantische relaties.  De positieve effecten – als in de eerste alinea van dit artikel beschreven- worden inderdaad gerapporteerd.

Maar hier eindigen de meeste stukjes die u op internet zult vinden over dit onderwerp, terwijl op zijn minst voorzichtigheid is geboden om conclusies te trekken. Onderzoek naar de effecten van mindfulness op relaties en romantische relaties in het bijzonder staat nog in de kinderschoenen.

Er zijn inderdaad goede redenen om de voorspelling te doen dat mindfulness kan bijdragen aan relatiegeluk. Tegelijkertijd zijn er ook redenen te bedenken dat mindfulness niet elke relatie transformeert in een relatie waarin partners meer tevreden zijn. Het trainen van mindfulness zou er bijvoorbeeld ook toe kunnen leiden dat er een diep besef ontstaat dat de relatie wellicht niet zo goed is.  Ook komt de vraag op of mindfulnesstraining relatiegeluk soms misschien zou kunnen ondermijnen, bijvoorbeeld juist omdat partners minder impulsief reageren. Wat is het effect daarvan op bijvoorbeeld spontaniteit die een relatie ook interessant en leuk kan maken?

Om antwoord op al deze vragen te krijgen is er veel meer onderzoek nodig. Ik hoop u over een paar jaar verder te kunnen rapporteren over onderzoek uit ons eigen lab en andere labs van over de hele wereld. Tot die tijd is het verstandig om niet al te grote claims te maken over de positieve relatie effecten van mindfulness – ten minste – niet op basis van de huidige stand van de wetenschap over dit onderwerp.   

Dr. Ellen Rouwet, vaatchirurg verbonden aan het Erasmus MC gaat onderzoeken of een mindfulness training hart- en vaatziekten kan voorkomen. Het benodigde geld is binnen dankzij donaties en de Hartstichting verdubbelaar. Zodra de resultaten bekend zijn zal ik hierover op deze pagina berichten.

Steeds minder deelnemers konden op vrijdag komen mediteren en daarom is deze maandelijkse avond weer teruggezet naar de eerste dinsdag van de maand. Soms moet er uitgeweken worden naar een week later of de woensdag dus controleer altijd de data in de agenda op deze website. Je kunt altijd ‘los’ komen, je zit nergens aan vast. Probeer het een keertje, je bent van harte welkom.

De eerste conferentie over mindfulness in organisaties was een mijlpaal voor de Europese mindfulnessbeweging. Meer dan 150 deelnemers uit alle windstreken van Europa kwamen op 11 oktober 2018 tezamen voor de laatste (wetenschappelijke) inzichten over de effecten van mindfulness op het werk in de praktijk en mindful leiderschap. Ze deelden best practices van minfulness implementaties in eigen organisaties en volgden verschillende masterclasses en workshops om zelf een nog betere leidinggevende te worden.

Aan de hand van onderzoeksresultaten en ervaringen maakten de sprekers op de conferentie de balans op. Ze waren kritisch en konden lang niet voor alle vermeende effecten van mindfulness al een wetenschappelijke onderbouwing bieden. Toch was de algehele teneur op deze eerste conferentie dat mindfulness steeds meer het verschil maakt op de werkvloer.

Willen organisaties beter functioneren, dan is mindfulness onontbeerlijk. Mindfulness zorgt voor aandachtigheid, focus, veerkracht,meer creativiteit, veranderingsbereidheid, hogere productie, betere prestaties en minder stress bij individuen. Dat blijkt uit vele onderzoeken.

Mindfulness is de sleutel tot het worden van een emotioneel intelligente, een meer compassievolle leider of leidinggevende.Training zorgt ervoor dat het ons nieuwe standaardgedrag wordt, omdat ons brein verandert. Dat is het beeld dat opstijgt uit een vergelijking van 60 onderzoeken naar de invloed van meditatie op emotionele intelligentie.

Mindfulness is niet meer weg te denken uit organisaties. Er is meer en beter onderzoek nodig om eenduidige conclusies te kunnen trekken. Mindfulness verdient het om grondig te worden onderzocht; de ervaringen zijn al veelbelovend.  Bovenstaande is een uittreksel van een artikel op de website van het Centrum voor Mindfulness. 

Mindfulness zweverig? Niet volgens de zorgverzekeraars. Vanaf 1 januari vergoedt VGZ mindfulness-trainingen in het aanvullende pakket en worden huisartsen door onder andere informatiebijeenkomsten gestimuleerd vaker mindfulness voor te schrijven.

In het boek “Attending – medicine, mindfulness and humanity” beschrijft Ronald Epstein, huisarts en professor aan de Universiteit van Rochester in de VS de mogelijkheden van mindfulness en compassie in de dagelijkse praktijk van artsen.
In eerdere onderzoeken heeft Epstein aangetoond dat mindfulness effect heeft op het welzijn van artsen én op de kwaliteit van zorg door artsen. In dit boek gaat hij in op de 4 aspecten van mindfulness (aandacht, nieuwsgierigheid, ‘beginner’s mind’ en aanwezig zijn). Vervolgens gaat hij dieper in op een aantal typische aspecten van het dokter zijn.  Als je je wilt verdiepen in de mogelijkheden van mindfulness in de gezondheidszorg, dan is dit boek zeker een aanrader.

Een recensie kun je opvragen via het contactformulier.

1. Bepaal voor jezelf welk deel van je lichaam speciaal gevoelig is voor stress.
2. Laat dat gebied dan je fysieke stressbarometer zijn door er regelmatig even aandacht aan te besteden. Welke sensaties neem je er waar? In geval van stress wellicht spanning of ongemak. Bij minder stress wellicht andere zaken zoals ontspanning en warmte.
3. Als je het vaker doet, zal je wellicht variaties gaan opmerken in je barometer. En ontdek je je eigen stress-seizoenen. Je ontdekt dat de fysieke sensaties je informatie verschaffen over je stressniveau lang voordat je geest het doorheeft.
4. Je kunt dit net zo vaak doen als je wilt. En soms kun je er even drie minuten adempauze aan koppelen. Simpelweg even erkennen hoe het nu is.